ایران كشور پهناوری در جنوب غربی آسیا است كه نزدیك ۱۶۴۸۰۰۰ كیلومتر مربع پهناوری دارد نام ایران یادآوری كوچ مردمانی با نام آریایی به این سرزمین است كه پیش از آن ها نیز مردمانی با تمدنی باشكوه در آن می زیستند
● مردمان و شهرها
جمعیت ایران بیش از ۶۸ میلیون نفر و آهنگ رشد جمعیت آن كم‌تر از ۸/۱ است. امروزه، بیشتر مردم ایران در شهرها زندگی می‌كنند؛ نزدیك ۳۰ درصد در روستاها به سر می‌برند و كم‌تر از یك میلیون‌نفر نیز كوچ‌نشین هستند. كوچ‌نشینان، كه عشایر نامیده می‌شوند، بیشتر در استان‌های چهارمحال و بختیاری، كهكیلویه و بویراحمد، فارس و بلوچستان به قشلاق(جای گرم) و ییلاق(جای سرد) می‌روند. بخشی از مردم ایران نیز در سال‌های اخیر به كشورهای دیگر، از جمله ایالات متحده‌ی آمریكا، مهاجرت كرده‌اند كه شمار آنان نزدیك ۵ میلیون نفر است.
مردمان كنونی ایران از نژاد آریایی به شمار می‌آیند. اما آریایی‌ها در سده‌های پیش از میلاد با مردمان بومی ایران و در سده‌های پس از میلاد با مردمان گوناگونی كه به این سرزمین كوچ كردند، در آمیخته‌‌اند. با این همه، قوم‌های كرد، ترك، لر، بختیاری، تركمن، عرب، بلوچ و اقلیت‌های ارمنی، آسوری، گرجی و مردمان دیگری كه در كنار پارس‌ها زندگی می‌كنند، همگی خود را ایرانی می‌دانند و در كنار هم‌میهنان خود با آرامش و دوستی زندگی می‌كنند. شكل‌گیری شهرهای بزرگ و جنگ هشت‌ساله عراق با ایرن باعث كوچ مردمانی از استان‌های خوزستان، كرمانشاه و كردستان به شهرهای دیگر ایران شد و بر درهم‌آمیختگی قومی در ایران افزود. هم‌چنین جنگ‌های داخلی افغانستان باعث كوچ شمار زیادی از افغان‌ها به ایران شد كه برخی از آن‌ها در ایران ماندگار شدند.
زبان اصلی مردم ایران فارسی(پارسی) است، اما به زبان‌های تركی، كردی، بلوچی، عربی و لری و لهجه‌های گوناگون نیز سخن گفته می‌شود. بیشتر بزرگسالان در آموزشگاه‌های دولتی یا در نظارت دولت آموزش رسمی می‌بینند و میزان باسوادی به بیش از ۷۰ درصد رسیده است. دانشگاه‌ها و مركزهای علمی و پژوهشی گوناگونی در جای‌جای ایران برپا شده است كه دانشگاه تهران دیرین‌ترین و بزرگ‌ترین آن‌ها به شمار می‌آید. در شهرهای شیراز، اصفهان، مشهد، همدان، تبریز، كرمان، اهواز و دیگر شهرهای بزرگ نیز دانشگاه‌های بزرگی به كار آموزش جمعیت بسیار جوان ایران می‌پردازند. در شهرهای كوچك‌تر نیز دانشگاه‌های كوچك‌تر یا دانشكده‌هایی بر پاست و شاید كم‌تر شهر بدون مركز علمی را بتوان یافت.
دین باستانی ایرانیان، زردشتی بوده است، اما اكنون بیشتر مردم ایران مسلمان و و بیش از ۹۰ درصد آنان پیرو مذهب شیعه دوازده امامی هستند. مسلمانان سنی مذهب بیشتر در استان‌های كردستان، گلستان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان ساكن هستند. اقلیت‌های مسیحی، یهودی و زردشتی نیز با آرامش كنار هم میهنان مسلمان خود زندگی می كنند و نمایندگانی در مجلس شورای اسلامی دارند. مشهد و قم دو شهر مذهبی اصلی هستند. مشهد،كه مركز استان خراسان رضوی است، بارگاه مقدس امام رضا(ع)، هشتمین پیشوای شیعیان، را در خود جای داده است. بارگاه مقدس فاطمه‌ی معصومه(س)، خواهر امام رضا(ع)، در شهر قم است. شهر قم مركز پژوهش‌های دینی نیز هست و حوزه‌ی علمیه‌ی قم یكی از دیرین‌ترین مركزهای دینی و آموزشی ایران است.
تهران پایتخت كشور ایران است كه در دامنه‌ی جنوبی رشته كوه البرز و در ۱۲۰ كیلومتری دریای خزر جای دارد. بیشتر مركزهای اقتصادی، علمی و فرهنگی ایران در این شهر جای گرفته‌اند و شاهراه‌های اصلی كشور از این شهر به مركز استان‌ها كشیده شده‌اند. در ۳۲۰ كیلومتری جنوب تهران، به شهر اصفهان می‌رسیم كه بناهای تاریخی زیبا و باشكوهش گردشگران زیادی را به آن سو می‌كشاند. ذوب آهن اصفهان و فولاد مباركه، از مهم‌ترین مركزهای صنعتی ایران، در نزدیكی این شهر جای دارند. با ادامه‌ی مسیر به سوی جنوب ایران به شهر شیراز می‌رسیم و یادگار شكوه تمدن ایران، پرسپولیس، را در شمال شرقی آن می‌بینیم. تبریز در شمال غربی ایران، مركز بازرگانی منطقه‌ی آذربایجان است كه كشاورزی آن بسیار چشمگیر و بارو است. شهرهای نفت‌خیز ایران، آبادان، مسجد سلیمان و آغاجری، در استان خوزستان، در جنوب غربی ایران و نزدیك شمال غربی خلیج فارس جای دارند.
● كشاورزی و دامپروری
ایرانیان از دیرباز در كار كشاورزی بوده‌اند و محصول‌های مهمی مانند گندم، برنج، یونجه و شكر و میوه‌هایی مانند خربزه، هلو، گردو، پسته و انار هدیه‌های كشاورزانی ایرانی به جهانیان هستند. با این كه كوه‌های شمال و غربی ایران از تاثیر بادهای باران‌آور دریای خزر و دریای مدیترانه بر بخش‌های مركزی ایران جلوگیری می‌كنند و در نتیجه، بارش رو به جنوب و شرق رفته رفته كم می شود، اما ایرانیان از دیرباز كوشیده‌اند به روش‌های گوناگون از كم‌ترین بارش نیز بهره برداری كنند. كاریزها(قنات‌ها) نمونه‌ای از این كوشش است. كاریزها آبراهه‌هایی زیرزمینی هستند كه آب را از دامنه‌ی كوه به كشتزارها و روستاها می‌رسانند. درازی برخی از كاریزهای ایران به بیش از ۴۰ كیلومتر می‌رسد. امروزه بیش از ۱۸ هزار كاریز در جای‌جای ایران زمین‌های كشاورزی را آبیاری می‌كنند. كشاورزی و روش‌های نوین آبیاری نیز در ایران وجود دارد و سدهای كوچك و بزرگ زیادی برای بهره‌برداری از آب‌های سطحی ساخته شده‌اند. از بیش از ۶۰ هزار چاه عمیق و نیمه عمیق نیز آب برداشت می شود.
▪گندم، جو، برنج(بیشتر در گلستان، گیلان و مازندران)،
▪ پنبه( بیشتر در گلستان)،
▪زعفران(بیشتر در خراسان جنوبی)،
▪ چای(بیشتر در گیلان)،
▪ یونجه، آفتاب‌گردان، نیشكر(بیشتر در خوزستان)،
▪ چغندر قند، خربزه، هندوانه، آلبالو، گیلاس، سبزی‌های گوناگون، تنباكو، حبوبات و میوه‌های گوناگون، از جمله سیب، هلو، آلو، انگور(بیشتر در آذربایجان و خراسان شمالی)،
▪ گردو، بادام، گلابی، توت، انجیر، پسته(بیشتر در كرمان)،
▪ زیتون(بیشتر در گیلان)،
▪ خرما(بیشتر در خوزستان، كرمان و كناره‌های خلیج فارس و دریای عمان)،
▪ انار و مركباتی مانند لیمو، پرتغال و نارنگی( بیشتر در مازندران، گیلان و فارس).
ایرانیان در اهلی كردن جانوران و دامپروری نیز پیش‌تاز بوده‌اند. بز وحشی برای نخستین‌بار در ایران اهلی شد و ایرانیان از نخستین مردمانی بودند كه بر پشت اسب نشستند و آن را به جهانیان هدیه دادند. امروزه دامپروری سنتی و نوین در جای‌جای ایران انجام می شود. بخشی زیادی از دامپروری سنتی را كوچ‌نشینان چهارمحال و بختیاری، كهكیلویه و بویراحمد، خراسان و آذربایجان انجام می‌دهند. دامپروری‌های نوین نیز بیشتر به صورت گاوداری است. گوسفند، بز، گاو، اسب، شتر، خر، قاطر و گاومیش(در خوزستان) دام‌های مهم ایران هستند. پرورش پرندگان، به‌ویژه مرغ، نیز به شیوه‌ی سنتی و نوین انجام می‌شود. در این چند ساله، برخی به پرروش شترمرغ نیز روی آورده‌اند.
در بخش‌هایی از ایران، به‌ویژه دامنه‌های سبلان، پرروش زنبور عسل و در گیلان و مازندران، پرورش كرم ابریشم انجام می شود. در این چند ساله، برخی به پرورش قارچ نیز می‌پردازند. خاویار دریای خزر شناخته‌شده‌ترین فراورده‌ی آبزیان ایران در جهان است. از خلیج فارس و دریای عمان، میگو و ماهی تن برداشت می شود. پرورش آبزیان نیز در حوضچه‌های آبی و نیز رهاسازی بچه‌ماهی در دریای خزر نیز انجام می‌شود. از مهم‌ترین ماهی‌های خوراكی ایران عبارتند از: قزل‌آلا، شوریده، حلوا، سفید، كپور، تن، هامور، قباد، سرخو، سنگسر، ساردین و ماهی دختر ناخدا.
● صنعت و معدن
نفت مهم‌ترین منبع طبیعی ایران است كه از چاه‌های جنوب غربی خوزستان، خلیج فارس و دریای عمان و اندكی از دریای خزر به دست می‌آید. اندوخته‌ی گاز طبیعی ایران نیز بسیار است و دومین منبع طبیعی این كشور به شمار می‌آید. زغال سنگ، آهن، مس، منگنز، سنگ‌های ساختمانی،گوگرد، نیكل، سرب، اورانیوم، كروم، طلا، نقره، كبالت و جواهرهایی مانند فیروزه از كانی‌های مهم ایران هستند. مس بیشتر از سرچشمه‌ی كرمان، شاهرود، اردستان و آذربایجان، آهن بیشتر از كوه‌های پیرامون یزد و كرمان و زغال سنگ بیشتر از كوه‌های البرز و كرمان به دست می‌آید. بخشی از این فراورده‌ها در صنایع داخلی به كار می رود و بخشی به كشورهای دیگر فرستاده می شود.
صنعت نفت و پتروشیمی مهم‌ترین صنعت ایران است. در پالایشگاه‌های آبادان، شیراز، اصفهان، تبریز، اراك، كرمانشاه، ارومیه و تهران، فراورده‌های گوناگونی از نفت به دست می‌آید. صنعت پتروشیمی ایران نیز در این چند ساله پیشرفت چشمگیری داشته است و مجتمع‌های پتروشیمی بندر امام، شیراز، آبادان، اراك و خارك از مهم‌ترین كارخانه‌های پتروشمی ایران هستند كه به صادرات فراورده‌های پتروشیمی به كشورهای دیگر نیز می‌پردازند.
صنعت ذوب آهن پس از نفت و پتروشیمی مهم‌ترین صنعت ایران است و نزدیك ۲۰ درصد صادران غیرنفتی ایران نیز از همین صنعت است. كارخانه‌ی ذوب آهن اصفهان و مجتمع فولاد مباركه مهم‌ترین كارخانه‌های تولید آهن و فولاد هستند كه هر دو در نزدیكی اصفهان ساخته شده‌اند. مهم‌ترین كارخانه‌ی ذوب مس در سرچشمه‌ی كرمان و مهم‌ترین كارخانه‌ی تولید آلومینیوم در اراك و جاجرم، در خراسان شمالی، ساخته شده‌اند.
خودروسازی از دیگر صنعت‌های مهم ایران است. كارخانه‌های ایران‌خودرو، سایپا، كرمان موتور، ران‌ایران به ساختن خودروهای سواری، كامیون و اتوبوس می‌پردازند. تا چند سال پیش، خودروی پیكان خودروی ملی ایران بود كه از سال ۱۳۸۳ جای خود را به خودروی سمند داده است. تراكتورسازی تبریز و ماشین‌سازی اراك نیز به ساختن تراكتور و دیگر ماشین‌ها و ابزارهای كشاورزی می‌پردازند. صنعت الكترونیك ایران نیز فراورده‌های گوناگونی به بازار وارد می‌كند.
صنایع دستی نیز بخش مهمی از صادرات ایران است كه دوست‌داران زیادی در جای‌جای جهان دارد. فرش و گلیم مهم‌ترین آن‌هاست كه از دیرین‌ترین فراورده‌های صنعتی و هنری ایرانیان است. باستان‌شناسان شوروی سابق تكه‌هایی از یك فرش كهن را زیر یخ‌های منطقه‌ی پازریك پیدا كردند كه پیشینه‌ی آن به دوران هخامنشی می‌رسد. این فرش كه اكنون در موزه‌ی آرمیتاژ روسیه نگهداری می شود، كهن‌ترین فرش جهان به شمار می‌آید. سفالگری نیز از دیگر نوآوری‌های صنعتی و هنری ایرانیان است و اكنون سفال لاله‌جین همدان در بیشتر جاهای جهان شناخته شده است. كاشی‌سازی، كه اكنون بسیار نوین و صنعتی شده است، خاتم‌سازی، قلم‌زنی، میناكاری، منبت‌كاری، گیوه‌بافی، سبدبافی، قلاب‌دوزی، سوزن‌دوزی و بافتن پارچه‌هایی مانند ترمه و شال، هنوز در گوشه و كنار ایران انجام می‌شود.
● راه‌ها و ترابری
هر چند ایرانیان باستان در راه‌سازی پیش‌تاز بودند و در دوره‌ی صفویه نیز به آبادانی راه‌ها پرداخته شد، اما تا نزدیك نیم سده‌ی پیش راه‌سازی نوین در ایران وجود نداشت. نزدیك ۳۰ سال پیش تنها ۱۲ هزار كیلومتر راه آسفالت و ۲۰ هزار كیلومتر راه شوسه(شنی و بدون آسفالت) در ایران وجود داشت. اكنون راه‌های زمینی ایران بیش از ۱۷۰ هزار كیلومتر شده كه نزدیك ۱۰۰ هزار كیلومتر آن آسفالت است. بیشتر راه‌های زمینی ایران، تهران را به مركز استان‌ها پیوند می‌دهند. راه تهران مشهد، تهران شمال، تهران تبریز، تهران اصفهان و اصفهان به شیراز، در بخش‌هایی به صورت بزرگراه درآمده‌اند و از مهم‌ترین راه‌های زمینی ایران به شمار می‌آیند. راه‌هایی كه بندرهای جنوبی، مانند بندر عباس، بندر امام خمینی و بندر چابهار را به پایتخت مرتبط می‌كنند نیز اهمیت زیادی دارند.
ساختن راه‌آهن از سال ۱۳۰۶ خورشیدی در ایران آغاز شد. خط‌های مهم شبكه‌ی راه‌آهن ایران، كه بخش زیادی از آن از شمال به جنوب و از شرق به غرب كشیده شده است، بیش از ۷ هزار كیلومتر است. خط تهران مشهد از نظر مسافر و خط سرخس در خراسان رضوی تا بندرعباس در كناره‌ی خلیج فارس از نظر بازرگانی و برقراری ارتباط بین همسایه‌های شمالی ایران و آب‌ها خلیج فارس و دریای عمان، اهمیت زیادی دارند. در این چند ساله، برخی از خط‌های راه‌آهن، از جمله خط تهران مشهد، دارای خط دیگری نیز شده‌اند و این كار در كنار افزوده شدن قطارهای با سرعت زیاد، زمان سفر را بسیار كاهش داده‌اند.
ایران از راه خلیج فارس و دریای عمان به آب‌ها آزاد راه دارد. بیشتر كالاهای وارداتی و صادراتی نیز از راه بندرهای جنوب جابه‌جا می شوند كه بندر امام‌خمینی، بندر عباس، بندر بوشهر، بندر ماهشهر، بندر لنگه، بندر چابهار، بندر خرمشهر، بندر آبادان و بندرگاه‌های جزیره‌های خارك، كیش و قشم از مهم‌ترین آن‌ها هستند. بندر تركمن، بندر انزلی، بندر نوشهر و بندر آستارا، مهم‌ترین بندرهای شمالی ایران در دریای خزر هستند. در این چند ساله برخی از بندرهای جنوبی ایران، از جمله بندرهای كیش، قشم و چابهار، بندرهای آزاد بازرگانی شده‌اند. بیش از ۱۴۰ كشتی بزرگ و كوچك، از جمله ۳۰ نفت‌كش، در ناوگان دریایی بازرگانی ایران به جابه‌جایی بار و مسافر می‌پردازند.
منبع: http://www.aftabir.com
دیدگاه خود را بنویسید